معماری سازمانی در عمل

چکیده

هدف این مقاله معرفی و آموزش روشی جامع و گام‌به‌گام درخصوص کمک به استقرار و پیاده‌سازی مدیریت معماری سازمانی است. این روش در قالب سندی تحت عنوان «کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی» و با مجموعه‌ای از نگرانی‌های اصلی و معتبر شناسایی‌شده در سازمان‌ها درزمینه اطلاعات سازمانی و الگوهای استاندارد بر اساس تجارب برتر، معرفی شده است. کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، مجموعه‌ای از اصطلاحات و سازمان‌دهی اطلاعات سازگار را برای ساده نمودن انتخاب، انطباق و یکپارچگی الگوها، ایجاد می‌نماید. این مقاله چگونگی ارتباط الگوهای «دیدگاه»ها با الگوهای روش، اهداف مدیریت (نگرانی‌ها) و مدل‌های اطلاعاتی معرفی‌شده در کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی را توضیح داده و بستری برای توسعه تدریجی فرآیندهای مدیریت معماری سازمانی و مدل‌های اطلاعاتی فراهم می‌آورد. این مقاله همچنین به معرفی سازمان به وجود آورنده، اهداف، نحوه گردآوری و مفاهیم این سند پرداخته و الگوها و ساختار و نحوه یکپارچه نمودن آن‌ها را به‌طور کامل تشریح می‌نماید و درنهایت با ارائه یک مثال کامل، کلیه گام‌های لازم برای به‌کارگیری الگوها را شرح می‌دهد.

واژگان کلیدی: کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، الگوی روش، الگوی «دیدگاه»، الگوی مدل اطلاعاتی.

 

۱- مقدمه

تحقیقات بسیاری درخصوص مشکلات در زمینه‌ها و ابعاد مختلف نیازهای اطلاعاتی و همچنین مشکلات درخصوص مدیریت معماری سازمانی برای پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی سازمان‌ها، به عمل آمده است. برخی از این تحقیقات، مشکلات فنی و یا مدیریتی در لایه‌ها و سطوح مختلف از اطلاعات سازمان را صرف‌نظر از موضوع معماری سازمانی و رویکردهای آن‌ها، بررسی می‌نماید و راه‌کارهای فنی یا مدیریتی که مطرح می‌نمایند، صرفاً در همان لایه و بدون در نظر گرفتن یکپارچگی و جامعیت اطلاعات موجود در سازمان است. برخی دیگر از پژوهش‌ها که به‌منظور بررسی مشکلات مدیریت فناوری اطلاعات آغاز و درنهایت منجر به استفاده از چارچوب‌های معماری سازمانی می‌شوند، دربرگیرنده مشکلاتی می‌باشند که سازمان‌ها در مدیریت معماری سازمانی با آن‌ها مواجه می‌شوند.

هدف این مقاله تشریح روشی جامع، عملی و گام‌به‌گام برای استقرار مدیریت معماری سازمانی در سازمان‌های کوچک و بزرگ است. در این روش علاوه بر شناسایی نگرانی‌های اصلی سودبران (ذینفعان) سازمان، مجموعه‌ای از الگوها براساس تجارب برتر، برای پاسخگویی به آن نگرانی‌ها تدوین و مستند شده‌اند. این سند که به نام «کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی»[۱] ][۱] [شناخته می‌شود، در حقیقت مصداق عملی برای تحقق استاندارد بین‌المللی مهندسی سیستم‌ها و نرم‌افزار به‎شمار می‌آید. هدف این سند، تکمیل چارچوب‌های مدیریت معماری سازمانی از طریق تهیه جزئیات بیشتر و ارائه راهنمایی مورد نیاز برای ایجاد سیستماتیک مدیریت معماری سازمانی به روش گام‌به‌گام است. کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، برترین تجارب را از طریق تمرکز بر روی نگرانی‌ها و طراحی الگوهای خاصی، شناسایی می‌نماید.

۲- درباره سبیس^[۲]

سبیس تهیه‌کننده کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، یک کرسی مهندسی نرم‌افزار برای سیستم‌های اطلاعاتی کسب‌وکار در مؤسسه‌ای برای انفورماتیک دانشگاه صنعتی مونیخ آلمان است که توسط ارنست دنرت استیفونگ[۳]، تأسیس و ریاست آن بر عهده پروفسور فلورین متس[۴] است. زمینه‌های اصلی تحقیقات سبیس عبارت‌اند از:

• نقشه‌نگاری نرم‌افزار^[۵]: تولید مدل‌های مرسوم و چندوجهی برای کمک به مدیریت (طراحی، ساخت، عملیاتی کردن، بهینه کردن) چشم‌انداز برنامه‌های نرم‌افزاری کاربردی^[۶] پیچیده شامل صدها یا هزاران سیستم اطلاعاتی.
• فناوری‌های مبتکرانه و معماری‌های نرم‌افزار^[۷] برای مدیریت اطلاعات و دانش سازمان (راه‌حل‌های سازمانی، گروه‌افزار^[۸] و نرم‌افزار اجتماعی^[۹]).
• زبان‌ها و مدل‌های محدوده خاص و انعکاسی^[۱۰] برای مجموعه کاربردهای کسب‌وکار.

سبیس، روش‌های مهندسی نرم‌افزار (ساخت و انتزاع مدل، تحلیل و طراحی، ساخت و ارزیابی) را به‌کار می‌گیرد و در ارتباط نزدیک با شرکای صنعتی و سازمان‌های عمومی فعالیت می‌نماید.

 

۳- اهداف کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی

هدف این سند تکمیل چارچوب‌های مدیریت معماری سازمانی است (رجوع شود به [[۲]]) که دید عمومی و جامعی بر مسئله مدیریت معماری سازمانی فراهم می‌آورد. این موضوع از طریق تهیه جزئیات بیشتر و ارائه راهنمایی موردنیاز برای ایجاد سیستماتیک مدیریت معماری سازمانی به‎روش گام‌به‌گام در یک سازمان موردنظر انجام می‌شود. کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی وابستگی‌های میان موارد ذیل را شناسایی می‌نماید:

• نگرانی‌های فردی مدیریت (کدام هدف برای کدام سودبر باید به دست آید؟)
• روشگان‌^[۱۱] مدیریت (کدام فعالیت‌ها برای مشخص کردن نگرانی‌های ارائه‌شده موردنیاز می‌باشند؟)
• پشتیبانی از «دیدگاه»ها^[۱۲] (کدام نمودار، شکل، سند و غیره به سودبران کمک می‌کنند تا از طریق همکاری، فعالیت‌ها انجام شوند؟)
• مدل‌های اطلاعاتی^[۱۳] (کدام اطلاعات برای تولید یک «دیدگاه» خاص موردنیاز است؟)

روش‌ها، «دیدگاه»ها و مدل‌های اطلاعاتی به‌عنوان الگو ارائه می‌شوند و به همین دلیل به آن‌ها کاتالوگ الگوی های مدیریت معماری سازمانی گفته می‌شود. این الگوها راه‌حل‌های ممکن برای حل مشکلاتی را ارائه می‌نمایند که ممکن است در یک زمینه خاص سازمانی وجود داشته باشد.

کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، برترین تجارب را از طریق تمرکز بر روی نگرانی‌ها، الگوهای روش‌ها، الگوهای «دیدگاه»ها و الگوهای مدل‌های اطلاعاتی، شناسایی می‌نماید. این تجارب ضمن حمایت از ادبیات موضوع، از سوی افراد خبره به‌عنوان تجارب مفید و مرتبط شناخته می‌شوند. کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، مجموعه‌ای از اصطلاحات و سازمان‌دهی اطلاعات سازگار را برای ساده نمودن انتخاب، انطباق و یکپارچگی الگوها، ایجاد می‌نماید. به‌طور خلاصه، کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، باید در معرفی مدیریت معماری سازمانی در یک سازمان موردنظر به خبرگان کمک نموده و محیطی علمی همراه با مستندسازی رویکردهای مرجع فعلی و منطق حاکم بر آن‌ها درزمینه مدیریت معماری سازمانی، فراهم آورد.

۴- گردآوری کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی

کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، به‌عنوان بخشی از تحقیق بر روی نقشه‌نگاری نرم‌افزار در سبیس گردآوری شده است. این تحقیق با تأکید بر نقش نقشه‌های گرافیکی، باعث ارتقاء ارتباط میان سودبران مختلف (حمایت‌کنندگان مالی، کاربران، توسعه‌دهندگان، معمارها، مدیران و غیره) درخصوص چشم‌انداز برنامه‌های کاربردی می‌شود که اغلب نگرانی‌ها و پس‌زمینه‌های تحصیلی مختلفی دارند. این کاتالوگ به‌خوبی «دیدگاه»هایی را ارائه می‌دهد که زمینه چشم‌نواز و آسانی را برای درک نقطه آغاز بحث درخصوص اهداف و محدوده طرح‌های مدیریت معماری سازمانی، فراهم می‌آورند. کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، این «دیدگاه»ها را با روش‌های مدیریت، اهداف مدیریت (نگرانی‌ها) و مدل‌های اطلاعاتی، ارتباط داده و بستری را برای توسعه تدریجی فرآیندهای مدیریت معماری سازمانی و مدل‌های اطلاعاتی فراهم می‌آورد.

در مرحلۀ اول (اکتبر ۲۰۰۶ الی جولای ۲۰۰۷)، کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی توسط گروه سبیس بر اساس منابع ورودی نظیر پروژه تحقیقاتی نقشه‌نگاری نرم‌افزار در دانشگاه صنعتی مونیخ، الگوهای پروژه تحقیقاتی نقشه‌نگاری نرم‌افزار و بررسی ابزار مدیریت معماری سازمانی ۲۰۰۵ ذیل آغاز گردید. در فاز دوم (جولای ۲۰۰۷ الی فوریه ۲۰۰۸)، کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی اولیه با استفاده از یک پرسشنامه برخط[۱۴] برای شناسایی روش‌ها و «دیدگاه»هایی که از سوی خبرگان، مرتبط و سودمند شناخته‌شده بودند، ارزیابی گردید.

کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی سعی بر یافتن تعادلی میان رویکرد «استفاده برای اولین بار»^[۱۵] و رویکرد از پیش تعریف‌شده دارد که توسط برخی چارچوب‌های مدیریت معماری سازمانی و ابزار مدیریت معماری سازمانی، به‌کار گرفته می‌شوند. این کاتالوگ از ایجاد یک مدل اطلاعاتی بسیار حجیم اجتناب می‌کند، اما مجموعه‌ای از اصطلاحات سازگار به همراه یک سازمان‌دهی مشترک برای ایجاد درک و مقایسه رویکردهای چندگانه از منابع مختلف، فراهم می‌آورد. نمایندگان شرکت‌های^[۱۶] زیادی در تکمیل پرسشنامه‌های برخط و اعتبارسنجی آن‌ها شرکت کرده‌اند.

براساس ارزیابی نتایج پرسشنامه‌ها، کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی در شکل کنونی خود موارد ذیل را تحت پوشش قرار می‌دهد:

• ۴۳ نگرانی (۴۸ مورد از طریق ارزیابی پرسشنامه‌ها استخراج شده‌اند)
• ۲۰ روشگان (۱۰ مورد از طریق ارزیابی پرسشنامه‌ها استخراج شده‌اند)
• ۵۳ «دیدگاه» (۲۱ مورد از طریق ارزیابی پرسشنامه‌ها استخراج شده‌اند)
• ۴۷ قطعه مدل اطلاعاتی (۱۹ مورد از طریق ارزیابی پرسشنامه‌ها استخراج شده‌اند)

به‌منظور پشتیبانی از بررسی و تحقیق انجام‌شده، برترین تجارب درخصوص نگرانی‌ها و روش‌ها، براساس عناوین مدیریت معماری سازمانی ذیل دسته‌بندی شده‌اند (رجوع شود به شکل ۱):

• همگنی و یکنواختی فناوری^[۱۷]، مجموعه^[۱۸] ۱: روش‌های تحلیل و مدیریت چشم‌انداز برنامه‌های کاربردی^[۱۹] را تشریح می‌نماید تا مشخص شود برنامه‌های کاربردی بر مجموعه‌ای همگن و یکنواخت از فناوری‌ها و معماری‌ها متکی هستند.
• فرآیندهای کسب‌وکار^[۲۰]، مجموعه ۲: مربوط می‌شود به تحلیل انتزاعی سطح بالا از تعامل برنامه‌های کاربردی کسب‌وکار، فرآیندهای کسب‌وکار و موجودیت‌های مرتبط به کسب‌وکار.
• برنامه‌ریزی چشم‌انداز برنامه‌های کاربردی^[۲۱]،مجموعه ۳: مربوط می‌شود به برنامه‌ریزی و تحلیل ساختار و ارزیابی چشم‌انداز برنامه‌های کاربردی با تمرکز بر چشم‌انداز برنامه‌های کاربردی کنونی، برنامه‌ریزی‌شده و آتی.
• پشتیبانی از فرآیندهای کسب‌وکار^[۲۲]،مجموعه ۴: مربوط می‌شود به روش‌هایی برای تحلیل چگونگی پشتیبانی فناوری اطلاعات از یک فرآیند کسب‌وکار.
• مدیریت سبد پروژه^[۲۳]،مجموعه ۵: مربوط می‌شود به مدیریت سبد پروژه‌هایی که سبب تغییر چشم‌انداز برنامه‌های کاربردی می‌شوند. به‌طور مثال، مشخص نمودن جنبه‌های فنی، مالی و راهبردی در ترتیب انتخاب پروژه‌های موجود در سبد.
• مدیریت زیرساخت^[۲۴]،مجموعه ۶: تحلیل زیرساخت فنی که چشم‌انداز برنامه‌های کاربردی بر آن متکی بوده و آثار بالقوه این زیرساخت بر پشتیبانی برنامه‌های کاربردی کسب‌وکار.
• مدیریت واسط، شیء کسب‌وکار و خدمت^[۲۵]،مجموعه ۷: روش‌های مربوط به تحلیل و یافتن خدمات در زمینه معماری‌های مبتنی‎بر خدمت^[۲۶] را تجمیع و خلاصه می‌نماید؛ بنابراین جریان‌های داده ایجادشده از طریق خدمات و اشیاء تغییریافته کسب‌وکار و واسط‌های خدمت، جنبه‌های مهمی از این تحلیل‌ها می‌باشند.

شکل ۱: عناوین مدیریت معماری سازمانی که توسط الگوهای روش کاتالوگ مشخص شده‌اند

 

۵- رویکرد الگوی مدیریت معماری سازمانی

این بخش جزئیات رویکرد الگوی مدیریت معماری سازمانی را که برای نخستین بار در مقابل رویکردهای متنوع علمی و تجربی موجود، ارائه شده است حداقل در زمینه یکی از مشکلات ذیل مطرح می‌نماید:

• مدیریت معماری سازمانی معمولاً بدون در نظر گرفتن طرح‌های مرتبط و قبلی موجود در درون و یا خارج از سازمان و صرفاً برای طرح‌هایی که از صفر شروع می‌شوند، معرفی شده است.
• چارچوب‌های مدیریت معماری سازمانی نظیر زکمن، توگف و غیره معمولاً یا بسیار انتزاعی بوده و بنابراین غیرقابل پیاده‌سازی و یا برای استفاده در دنیای واقعی بسیار وسیع و بزرگ می‌باشند.
• عدم وجود یک نقطه آغازین واقعی برای طرح‌های مدیریت معماری سازمانی، باعث می‌شود تا سازمان‌ها با پیشنهادهای زیادی از سوی تعداد کثیری از سودبران بالقوه مدیریت معماری سازمانی، مواجه گردند. در این حالت یکپارچه و متحد نمودن نیازهای اطلاعاتی سودبران، ازیک‌طرف به رویکردهای همه‌جانبه مدیریت معماری سازمانی نیاز دارد و از طرف دیگر حجم بسیار زیادی از داده‌ها جمع‌آوری می‌شود که تنها بخشی از آن‌ها برای پاسخ گوئی به مشکلات و نگرانی‌های اصلی سازمان، موردنیاز می‌باشند.
• درصورتی‌که رویکرد خاصی از مدیریت معماری سازمانی پیاده‌سازی شود، اغلب مستندسازی نمی‌شود. به‌طور مثال، چرا تصمیم خاصی گرفته شده است یا چرا یک موجودیت خاص برای یک مدل اطلاعاتی ارائه شده است. این موضوع، به دلیل این‌که کسی نمی‌دانست که کدام جنبه‌ها بر چه بخش‌هایی از مدل متکی هستند، سبب ایجاد مدل‌های اطلاعاتی گردید که قابل انطباق و یا گسترش نمی‌باشند.
• رویکردهای پیشنهادشده به‌وسیله گروه‌های استانداردسازی یا سازمان‌ها، رویکرد «موفقیت یا شکست» است بدین معنی که آن‌ها رویکردی با گسترش تدریجی نمی‌باشند. این باعث می‌شود که رویکردهای مورداشاره، قابلیت تکامل بر اساس میزان بلوغ سازمانی را نداشته باشند.

از آنجائی که این رویکرد براساس تجارب برتر و دستورالعمل‌های دقیق است، نظیر یک قطعه مدل اطلاعاتی که به‌طور دقیق نشان می‌دهد چه داده‌ای برای برطرف نمودن یک نگرانی باید نگهداری شود، لذا رویکرد الگوی مدیریت معماری سازمانی سعی بر تشخیص مشکلات فوق‌الذکر دارد. علاوه بر آن، این رویکرد یک رویکرد مبتنی‎بر نگرانی است که با تکیه‌بر الگوها و منطق‌هایی برای تصمیم‌گیری در خصوص طراحی، قابل‌گسترش است.

علاوه بر نگرانی‌های دسته‌بندی‌ شده براساس عناوین، کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی شامل سه نوع از الگوهای مدیریت معماری سازمانی است:

• الگوی روشگان^[۲۷]: گام‌هایی را برای نشانی‌دهی نگرانی‌ها تعریف می‌نماید. علاوه بر این، راهنمایی‌هایی برای به‌کارگیری الگوی روش، گزارش‌هایی درخصوص زمینه استفاده نیز وجود دارد که شامل نگرانی‌های قابل به‌کارگیری در الگوی روش است. این نگرانی‌ها توسط رویه‌های تعریف‌شده نشانی‌دهی می‌شوند. این رویه‌ها بسیار متنوع بوده و محدوده وسیعی از تصویرسازی و بحث‌های گروهی گرفته تا تکنیک‌های متداول مانند محاسبات شاخص‌ها را شامل می‌شوند. فقدان این روش‌ها، سبب ایجاد یک مشکل عمومی در مدل‌های اطلاعاتی مدیریت معماری سازمانی می‌شود؛ به‌عبارت‌دیگر، چارچوب‌هایی نظیر توگف یک مدل فرآیندی^[۲۸] فراهم می‌کنند، اما فاقد جزئیات پشتیبانی از فعالیت‌های خاص در فرآیند مدیریت معماری سازمانی می‌باشند. در اینجا روشی توضیح داده می‌شود که بخشی از رویکرد این سند برای پشتیبانی از مدیریت معماری سازمانی است و برای تکمیل فعالیت‌های انجام‌شده به روش موقت^[۲۹] یا متکی بر دانش ضمنی افراد به همراه فعالیت‌های انجام‌شده سامانمندتر، به‌کار برده می‌شود.
• الگوی «دیدگاه»^[۳۰]: زبان‌های استفاده‌شده توسط الگوهای روشگان را فراهم می‌نماید. فرآیند الگوی «دیدگاه» راهی برای نمایش داده ذخیره‌ شده براساس یک یا چند الگوی مدل اطلاعاتی است.
• الگوی مدل اطلاعاتی^[۳۱]: مدل‌های پایه‌ای^[۳۲] را برای نمایش داده موردنیاز در یک یا چند الگوی «دیدگاه»، تأمین می‌نماید. الگوی مدل اطلاعاتی، یک قطعه مدل اطلاعاتی است که شامل تعاریف و توصیفات اشیاء اطلاعاتی مورداستفاده است. امکان استفاده از زبان‌های مختلف برای توصیف یک الگوی مدل اطلاعاتی وجود دارد که از نظر درجه رسمیت، شامل توصیفات متنی به زبان معمولی و سایر زبان‌های خاص^[۳۳] و فرمول سازی‌های ریاضی، یا ترکیبی از این رویکردها است. انتخاب یک رویکرد خاص، به‌طور اساسی باید براساس نیازهای موارد استفاده‌ای باشد که باید پشتیبانی شوند. درحالی‌که یک توصیف مبتنی بر شیء ممکن است برای ایجاد یک نقشه نرم‌افزار یا گزارش جدولی کافی باشد، اما شبیه‌سازی فرآیند به‌طور منطقی تنها از طریق مبانی رسمی‌تر امکان‌پذیر است. بنابراین برای استفاده از یک زبان مناسب برای مشخص کردن مسئله، نگارندگان این سند، UML را به دلیل عمومیت و وجود درک وسیع از آن، به‌عنوان زبان پیش‌فرض، در نظر گرفته‌اند.

هر سه نوع الگوی مدیریت معماری سازمانی با استفاده یکسان از علائم شرح داده‌شده در جدول ۱، توضیح داده می‌شوند.

جدول ۱: ساختار الگوهای مدیریت معماری سازمانی

الگوی روش شامل بخشی به نام بخش مسئله^[۳۴] نیز هست که نگرانی‌های مشخص‌شده به‌وسیله الگوی روش را فهرست می‌کند.

شکل ۲ مروری اجمالی و گرافیکی از عناصر کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی و روابط آن‌ها با نام گراف کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی^[۳۵]، فراهم می‌آورد. نگرانی‌ها به‌وسیله الگوهای روشگان نشانی‌دهی می‌شوند که الگوهای «دیدگاه» را برای ارتباط به‌کار می‌برند. الگوهای «دیدگاه» اطلاعات مشخص‌شده به‌وسیله الگوهای مدل اطلاعاتی را نمایش می‌دهند. نگرانی‌ها و الگوهای روش در قالب عناوین دسته‌بندی می‌شوند (جعبه‌های تودرتو).

شکل ۲: تصویر گرافیکی از عناصر کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی و ارتباطات آن‌ها: نگرانی، الگوی روشگان، الگوی «دیدگاه» و الگوی مدل اطلاعاتی

 

این نمودار به‌عنوان راه‌حل اساسی برای مدیریت محتوای کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی به شکل دیجیتال است. مدل مفهومی آن با استفاده از نمودار رده‌های UML در شکل ۳ نمایش داده شده است.

شکل ۳: شرح ساختار کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی توسط نمودار رده‌ها UML

 

۵- به‌کارگیری کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی

کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی به‌عنوان مجموعه‌ای از تجارب برتر در زمینه مدیریت معماری سازمانی، برای پشتیبانی از سه فعالیت ذیل به‌کار می‌رود:

۱-۵- ایجاد مدیریت معماری سازمانی برای یک سازمان خاص از طریق یکپارچه‌سازی الگوی مدیریت معماری سازمانی^[۳۶]

کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، رویکردی مناسب براساس تجارب برتر برای یک سازمان خاص، معرفی می‌نماید. در این کاربرد فرض بر این است که برای اولین بار^[۳۷] مدیریت معماری سازمانی در یک سازمان مستقر می‌شود. در این حالت همه نقاط درد سازمان که نگرانی نامیده می‌شوند، شناسایی خواهند شد. این موضوع از طریق تهیه فهرستی از نگرانی که در کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی مشخص شده‌اند، انجام می‌شود.

نگرانی‌های انتخاب‌شده شامل ارجاعاتی به الگوی روشگان است که برای نشانی‌دهی نگرانی‌ها استفاده می‌شوند. بر اساس روشگان شرح داده‌شده در رویکرد ترسیم‌شده در بخش ‏۵، الگوی روشگان، الگوی «دیدگاه» معینی را برای به تصویر کشیدن جنبه‌های معماری سازمانی به‌کار می‌برد که این جنبه‌ها توسط الگوی روشگان، مورد اشاره قرار می‌گیرند. براساس الگوی «دیدگاه» انتخاب‌شده، الگوی مدل اطلاعاتی مرتبط باید انتخاب شود. در آخرین مرحله الگوهای مدیریت معماری سازمانی با رویکردی برای یک سازمان خاص در مدیریت معماری سازمانی، یکپارچه می‌شوند. این رویکرد، مشابه فرآیند تعمیم‌یافته درخصوص نحوه پیاده‌سازی یک رویکرد مدیریت معماری سازمانی است که براساس الگوهای مدیریت معماری سازمانی نشان داده‌ شده در شکل ۴ ایجاد می‌شود. تهیه یک یا چند کاتالوگ از الگوهای مدیریت معماری سازمانی توسط طراحان الگوها، به‌عنوان یک اصل به شمار می‌رود. توسعه‌دهندگان مدیریت معماری سازمانی از این کاتالوگ‌ها، الگوهایی را برای نشانی‌دهی نگرانی‌های خاص از سازمان موردنظر، ترجیحاً نگرانی‌های کاربران آینده‌نگر، انتخاب می‌نمایند.

پس از یکپارچه‌سازی الگوهای مدیریت معماری سازمانی که نتیجه آن ایجاد یک مدل مفهومی همگرا^[۳۸] است، مفاهیم مربوطه با استفاده از ابزار مدیریت معماری سازمانی یا مجموعه‌ای از ابزار، پیاده‌سازی می‌شوند.

شکل ۴: پیاده‌سازی یک رویکرد مبتنی بر الگوی مدیریت معماری سازمانی

این رویه، پیاده‌سازی تدریجی^[۳۹] رویکرد مدیریت معماری سازمانی را امکان‌پذیر می‌نماید. این رویه با مجموعه اولیه‌ای از الگوهای روشگان، الگوهای «دیدگاه» و الگوهای مدل اطلاعاتی آغاز می‌شود که از یک‌ طرف شامل منطق تصمیم‌گیری مانند «چرا عناصر مدل اطلاعاتی معینی انتخاب شده‌اند» بوده و از طرف دیگر با افزایش بلوغ سازمانی، قابل‌گسترش در زمان آینده است. در این حالت گراف الگوی مدیریت معماری سازمانی (رجوع شود به شکل ۲) می‌تواند برای شناسایی الگوهای مدیریت معماری سازمانی استفاده شود.

برای مثال، ایجاد تصویرسازی بیشتری در صورت وجود اطلاعات جمع‌آوری‌شده قبلی، امکان‌پذیر است. در این حالت الگوهای مدل اطلاعاتی که قبلاً استفاده شده‌اند باید مشخص شوند و پس‌ازآن می‌توان الگوهای «دیدگاه» بیشتری را یافت که قطعات مشابهی از اطلاعات را به‌کار می‌برند. مشابه این مورد برای الگوهای روشگان که الگوهای «دیدگاه» را استفاده می‌کنند، نیز صادق است؛ بنابراین امکان استفاده از الگوهای «دیدگاه» قبلی برای آدرس‌دهی نگرانی‌های بیشتری از طریق الگوهای روشگان، وجود دارد.

۲-۵- رویکرد ارزیابی و الهام بخشیدن^[۴۰] به یک مدیریت معماری سازمانی از قبل پیاده‌سازی شده

دومین سناریوی استفاده از کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، به‌کارگیری آن به‌عنوان یک کتاب مرجع برای ارائه پیشنهادهایی درخصوص نگرانی‌های موجود در رویکرد کنونی سازمان است. این رویکرد امکان مقایسه رویکرد مدیریت معماری سازمانی خود با تجارب برتر مورداستفاده در نقاط دیگر را فراهم می‌آورد. کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی می‌تواند به‌طور مثال برای مشاهده نگرانی‌های نمونه موجود در دیگر سازمان‌ها به‌کار رود. این مورد به‌سادگی از طریق رجوع به کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی انجام می‌شود.

به‌علاوه، کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی می‌تواند تصویرسازی‌هایی را پیشنهاد نماید که در محیط‌های علمی و تجربی وجود دارند و ممکن است در بهبود رویکرد کنونی اتخاذشده برای مدیریت معماری سازمانی، سودمند باشند. در این حالت گراف الگوی مدیریت معماری سازمانی (رجوع شود به شکل ۲) از یک‌طرف در یافتن الگوهای روش برای نشانی‌دهی نگرانی‌ها و از طرف دیگر برای یافتن الگوهای مدل اطلاعاتی، به‌کار می‌رود.

۳-۵- کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی به‌عنوان پایه‌ای برای تحقیق علمی

علاوه بر کاربرد کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی در عمل، این کاتالوگ می‌تواند به‌عنوان پایه‌ای برای تحقیقات علمی آینده نیز مورد استفاده قرار گیرد. در حال حاضر، زمینه مشترکی برای تحقیق بر روی مدیریت معماری سازمانی وجود ندارد. این بدان معنی است که هیچ‌گونه رویکرد قابل‌بهبود و توسعه مکرر برای مدیریت معماری سازمانی وجود ندارد. رویکردهای محدودی برای عناوین خاصی از مدیریت معماری سازمانی وجود دارند، اما این رویکردها فاقد قابلیت یکپارچه شدن در یک رویکرد جامع مدیریت معماری سازمانی و پذیرش در انجمن‌های بزرگ‌تر می‌باشند.

رویکرد مبتنی‎بر الگو^[۴۱] می‌تواند این عدم بازدهی را از طریق امکان بهبود الگوهای فردی مدیریت معماری سازمان بدون نیاز به ایجاد یک رویکرد کاملاً جدید، برطرف نماید. علاوه بر این، الگوهای مدیریت معماری سازمانی موجود به دلیل باز بودن رویکرد الگو، به‌راحتی قابل توسعه می‌باشند.

 

۶- یکپارچه‌سازی الگوهای مدیریت معماری سازمانی

یکپارچه‌سازی الگوهای مدیریت معماری سازمانی انتخاب‌شده، جنبه‌ای مهم در استفاده از کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی است. باید به تناقض‌های بالقوه^[۴۲]، ناسازگاری‌ها^[۴۳] یا اختلافات^[۴۴]موجود در الگوها توجه خاصی نمود. این ناسازگاری‌ها به دلیل فرضیات متناقض ناشی از الگوهای مدیریت معماری سازمانی مختلف، به وجود می‌آیند. (یکپارچه‌سازی الگوهای موجود در این کاتالوگ مشکل کوچکی شمرده می‌شود و دلیل آن متکی بودن توسعه الگوها بر اصطلاحات مشترک است)

واگرایی چنین فرضیاتی ممکن است برای خود الگوهای مدیریت معماری سازمانی کاملاً موجه و معتبر باشد به‌طور مثال، به دلیل متکی بودن بر نظریه‌های مختلف، طراحی شدن برای محیط‌های مختلف یا نشانی‌دهی نگرانی‌های مختلف. به‌ هرحال زمانی که الگوها به‌طور همزمان در یک رویکرد خاص از مدیریت معماری سازمانی به‌کار برده می‌شوند، واگرایی فرضیات ممکن است باعث آسیب زدن و یا از بین بردن نتایج به‌دست‌آمده از رویکرد اعتبار الگوها بشود. این موارد نیازمند مدیریت محتاطانه چنین تضادهایی در یکپارچه‌سازی الگوهای مدیریت معماری سازمانی، ترجیحاً اجتناب از به‌کارگیری باهم آن‌ها است. بنابراین، در یکپارچگی الگوهای مدیریت معماری سازمانی، جزئیات ارائه‌شده ذیل، توجه خاصی به این موارد (ناسازگاری‌ها) دارند.

۱-۶- یکپارچه‌سازی الگوهای روشگان

انتخاب و یکپارچه‌سازی الگوهای روشگان، چگونگی تعامل مجموعه‌ای خاص از روشگان برای نشانی‌دهی مجموعه‌ای از نگرانی‌های داده‌شده را تعریف می‌نماید. این موضوع از طریق یک مدل فرآیندی که گام‌هایی را برای رسیدن به مدیریت معماری سازمانی فراهم می‌آورد، قابل‌دسترسی است. این مدل فرآیندی، مشخصه اصلی خود روشگان را نمایش می‌دهد. یکپارچه‌سازی الگوی روشگان هم متکی است بر تحقیق عمومی درزمینه مدل‌های فرآیندی از سیستم‌ها یا مهندسی نرم‌افزار [[۳]] و هم متکی است بر مدل‌های فرآیندی خاص برای مدیریت معماری سازمانی که بخشی از چارچوب‌های مدیریت معماری سازمانی مانند روش توسعه معماری^[۴۵] توگف، می‌باشند. اساساً دلایل مختلفی وجود دارند که سبب حرکت به‌سوی روش متکی بر فرضیات خاص می‌شوند:

• یک الگوی روشگان ممکن است تحت شرایط خاص آزمایش شود، سایر شرایط به‌عنوان شرایط مضر برای الگوی روشگان به شمار می‌آیند. به‌طور مثال، عوامل سودمند و یا مقاومت‌کننده در مدیریت مؤثر دانش.
• یک الگوی روشگان ممکن است به‌طور مستقیم بر اساس نظریۀ خاصی (علمی) که تحت شرایط ویژه‌ای معتبر است، ساخته شود. این فرضیات سپس برای الگوهای قابل‌استفاده، نگهداری می‌شوند.

برای یکپارچه‌سازی مؤثر الگوهای مدیریت معماری سازمانی، این فرضیات باید به همراه الگوی مربوطه مستند شوند. اگر به‌طور مثال در صورت وجود دو الگوی روشگان که یکی از آن‌ها متکی بر اطلاعات ایجادشده با فرآیند بازنگری و انتشار رسمی و دیگری که نیازمند استفاده از این اطلاعات و تکمیل آن‌ها به روش ویکی^[۴۶] (نوعی سیستم مدیریت محتوا) است، به‌منظور امکان به‌کارگیری و چگونگی استفاده از آن، باید همه این اطلاعات به‌طور کامل بررسی شده تا امکان استفاده دو الگوی روشگان باهم مشخص شود.

۲-۶- یکپارچه‌سازی الگوهای «دیدگاه»

یکپارچه‌سازی الگوهای «دیدگاه» آسان‌ترین فعالیت در یکپارچه‌سازی، به همان سادگی «دیدگاه»ها براساس استاندارد توصیه مؤسسه مهندسان برق و الکترونیک در توصیف معماری برای سیستم‌های نرم‌افزار محور[۴۷] [[۴]]، است و فرض بر استقلال نسبی آن‌هاست. آن‌ها باید به‌صورت خودکار و بدون تقاضای اطلاعات از سایر «دیدگاه» ها، قادر به نشانی‌دهی یک یا چند نگرانی باشند.

تطبیق ایده الگوها به «دیدگاه»ها سبب شده است تا به‌آسانی لایه‌هایی به «دیدگاه»ها اضافه شود. سپس به‌طور مثال، امکان تصویرسازی برنامه‌های کاربردی بر روی یک لایه و شاخص‌های کلیدی عملکرد^[۴۸] بر روی لایه‌های اضافی وجود خواهد داشت. این موضوع که از نقشه‌نگاری نرم‌افزار گرفته شده است، پایه‌ای است برای آنچه به‌عنوان اصل لایه‌بندی^[۴۹] نامیده می‌شود (برای یک نمونه رجوع شود به شکل ۵).

شکل ۵: اصل لایه‌بندی

۳-۶- یکپارچه‌سازی الگوهای مدل اطلاعاتی

یکپارچه‌سازی الگوهای مدل اطلاعاتی قویاً بر مهارت‌های فرد یکپارچه‎ساز در مدل‌سازی مفهومی متکی است. به‌طور مثال، این موضوع ممکن است شامل شناسایی رده‌های یکسان در میان دو الگوی مدل اطلاعاتی با هدف یکپارچه‌سازی آن‌ها باشد. به‌هرحال، شناسایی رده‌های یکسان ممکن است به همان سادگی که در نگاه اول به نظر می‌رسد، نباشد، به‌طور مثال، شناسایی نام‌های رده مشابه. اگرچه طراحان الگوی مدیریت معماری سازمانی باید یکپارچگی الگوها را از طریق نام‌گذاری کاملاً متفاوت برای مفاهیم مختلف و همچنین میان الگوهای مختلف مدیریت معماری سازمانی آسان‌نمایند، اما به‌طور اساسی نمی‌توان این انتظار را داشت، به‌ویژه اگر الگوهای موردنظر برای یکپارچه‌سازی، از کاتالوگ‌های متنوع و با نویسندگان مختلف تهیه شده باشند.

مواردی در این خصوص ممکن است ناشی از ساده‌سازی‌های ذاتی در ایجاد مدل‌ها باشند که البته ممکن است ازنظر سطح انتزاع در الگوهای مدل اطلاعاتی مختلف، متغیر باشند. یک مثال برجسته در این مورد، انتزاع‌های مشترک از یک برنامه کاربردی کسب‌وکار است. در برخی از موارد، یک برنامه کاربردی کسب‌وکار، نشان‌دهنده یک سیستم نصب‌شده در یک محیط خاص است که ارائه‌دهنده عملکرد خاصی است. در موارد دیگر، این اصطلاح ممکن است نشان‌دهنده خود نرم‌افزار و بدون وجود هیچ‌گونه گزارش خاصی درخصوص نصب باشد. همچنین استفاده از این اصطلاح ممکن است در مورد نسخه‎سازی اطلاعات به‌کار رفته، تغییر یابد.

همانطور که در بالا نشان داده شد، هرچند طرح‌های نام‌گذاری منطقی مانند BusinessApplication، DeployedBusinessApplication، BusinessApplicationVersion با همدیگر قادر به جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی می‌باشند، اما نباید تنها بر این روش تکیه نمود. به‌منظور قادر ساختن کاربر برای یافتن تعاریف متضاد احتمالی، تعاریف دقیق از مفاهیم به‌کار رفته باید توسط طراحان فراهم شود. علاوه بر این، تعاریف مذکور باید توسط یکپارچه سازان الگو برای بررسی محتاطانه الگوها و برای جلوگیری از ناسازگاری‌های احتمالی در مدل اطلاعاتی حاصل، استفاده شوند.

۷- نحوه استفاده از گراف الگوی مدیریت معماری سازمانی

دو نوع گراف الگوی مدیریت معماری سازمانی متفاوت در کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی وجود دارند. یکی مرور اجمالی بر همه الگوهای مدیریت معماری سازمانی به همراه نگرانی‌های مشخص‌شده (رجوع شود به شکل ۲) و دیگری یک زیرگراف برای هرکدام از الگوهای روشگان و «دیدگاه» است که ارتباطات یک الگوی مدیریت معماری سازمانی را با الگوهای مرتبط نمایش می‌دهد.

برای بهبود خوانایی گراف کامل الگوی مدیریت معماری سازمان، این گراف ساده شده است. این گراف تنها شامل ارتباطات میان الگوهای مختلف مدیریت معماری سازمانی است و جزئیات ارتباطات را مشخص نمی‌نماید. نگرانی‌ها و الگوهای روشگان بر اساس ساختار معرفی‌شده در بخش ‏۴، دسته‌بندی شده‌اند.

در مقابل، زیرگراف‎ها دارای جزئیات بیشتری می‌باشند. شکل ۶ انواع مختلف ارتباطات به‌کار رفته در زیرگراف را نشان می‌دهد. در ذیل انواع مختلف ارتباط تشریح شده‌اند:

• ارتباط نوع ۱: نگرانی‌های C-1 و C-101 توسط الگوی روشگان M-4 نشانی‌دهی می‌شوند.
• ارتباط نوع ۲: الگوی روشگان M-4 الگوهای «دیدگاه» V-39 و V-67 را به‌کار می‌برد.
• ارتباط نوع ۳: الگوی «دیدگاه» V-27 اطلاعات الگوهای مدل اطلاعاتی I-26 و I-27 را ترسیم می‌نماید.
• ارتباط نوع ۴: الگوی «دیدگاه» V-37 یک لایه است و می‌تواند به‌طور متناوب در الگوهای «دیدگاه» V-25 و V-28 استفاده شود.
• ارتباط نوع ۵: الگوی «دیدگاه» V-24 یک نقشه اساسی برای الگوهای «دیدگاه» V-39 و V-41 است.
• ارتباط نوع ۶: الگوی روشگان M-4 نتایج: الگوی روشگان M-2 را به‌کار می‌برد.

شکل ۶: انواع ارتباطات میان الگوهای مدیریت معماری سازمانی

۹- نگرانی‌ها^[۵۰]

کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی شامل فهرستی از ۴۳ نگرانی سودبران کلیدی یک سازمان درخصوص اطلاعات یک سازمان است. نگرانی‌ها براساس شناسه آن‌ها مرتب شده‌اند. برای هر نگرانی لیستی از الگوهای روشگان که آن‌ها را نشانی‌دهی می‌نمایند، ارائه شده است. برای دسترسی آسان‌تر به نگرانی‌ها، همانطور که در شکل ۷ نشان داده شده است، نگرانی‌ها براساس عناوین مدیریت معماری سازمانی گروه‌بندی شده‌اند.

شکل ۷: عناوین مدیریت معماری سازمانی به‌کار رفته برای ساختاردهی نگرانی‌ها

۱۰- الگوهای روشگان

کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی شامل ۲۰ الگوی روشگان است که در بررسی «دیدگاه» مدیریت معماری سازمانی^[۵۱] مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. هر الگوی روشگان از چهار بخش تشکیل شده است. بخش اول مدل اطلاعاتی که خود شامل شناسه، نام، نام مستعار (در صورت نیاز)، خلاصه و شماره نسخه برای یک الگوی روشگان است. بخش دوم بیان مسئله است که علاوه بر بیان نگرانی موردنظر، توضیحی در خصوص آن ارائه داده و «دیدگاه»های به‌کار گرفته شده توسط این الگو معرفی می‌شوند. بخش سوم بیان راه‌حل بوده که نحوه پاسخ گوئی به نگرانی موردنظر است و بخش چهارم، نتیجه است.

۱۱- الگوهای «دیدگاه»

کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی شامل ۵۰ الگوی «دیدگاه» است که در بررسی «دیدگاه» مدیریت معماری سازمانی ارزیابی شده‌اند. هر الگوی «دیدگاه» از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول مدل اطلاعاتی که خود شامل شناسه، نام، نام مستعار (در صورت نیاز)، خلاصه و شماره نسخه برای یک الگوی «دیدگاه» است. بخش دوم بیان راه‌حل است که نحوه پاسخ گوئی به نگرانی مطرح‌شده در الگوی روشگان را با استفاده از اطلاعات جمع‌آوری‌شده از طریق الگوهای مدل اطلاعاتی، به تصویر می‌کشد. بخش سوم، نتیجه است.

۱۲- الگوهای مدل اطلاعاتی

کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی شامل ۴۱ الگوی مدل اطلاعاتی بوده که توسط الگوهای «دیدگاه» ارائه‌شده در بخش قبلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. الگوی مدل اطلاعاتی بر اساس شناسه آن‌ها نگهداری می‌شوند. هر الگوی مدل اطلاعاتی از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول مدل اطلاعاتی که خود شامل شناسه، نام، نام مستعار (در صورت نیاز)، خلاصه (در صورت نیاز) و شماره نسخه برای یک الگوی مدل اطلاعاتی است. بخش دوم بیان راه‌حل است که جزئیات و مشخصات کلیه حوزه‌های اطلاعاتی موردنیاز که در الگوی «دیدگاه» مربوطه مورد استفاده قرار می‌گیرند را ارائه می‌دهد. در حقیقت الگوی «دیدگاه» اطلاعات جمع‌آوری‌شده در یک یا چند الگوی مدل اطلاعاتی را تصویرسازی می‌کند. بخش سوم، نتیجه است.

 

۱۳- مثالی کامل از به‌کارگیری کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی

در بخش پایانی این مقاله، مثالی کامل از نحوه به‌کارگیری کاتالوگ مدیریت معماری سازمانی ارائه می‌شود. در به‌کارگیری کاتالوگ مدیریت معماری سازمانی باید به دو نکته دقت نمود. نکته اول این است که نیازی نیست تا ترتیب گام‌ها مطابق با ترتیب اشاره‌شده در این مثال باشد. این بدان معنی است که نقطه شروع می‌تواند هرکدام از گام‌های زیر باشد. به‌طور مثال با داشتن الگوهای مدل اطلاعاتی می‌توان نگرانی‌هایی که این مدل‌ها به آن‌ها پاسخ می‌دهند را نشانی‌دهی کرد و یا از طریق نگرانی‌ها، الگوهای «دیدگاه» و مدل‌های اطلاعاتی را نشانی‌دهی نمود. نکته دوم این است که نشانی‌دهی کلیه الگوها از طریق به‌کارگیری گراف کامل کاتالوگ مدیریت معماری سازمانی (شکل ۲) انجام می‌شود. این گراف ازیک‌طرف به‌منظور درک نمودن سریع ارتباطات سلسله مراتبی موجود بین الگوها و نگرانی‌ها و از طرف دیگر یافتن سریع الگوهای مرتبط با نگرانی‌ها و یا بالعکس ایجاد شده است لذا ازنقطه‌نظر مدیریت محتوا، این گراف ابزار بسیار سودمندی است.

۱-۱۳- گام ۱: تعیین نگرانی

در گام اول، از مجموعه نگرانی‌های فهرست شده در بخش نگرانی‌های کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، نگرانی مورد نظر استخراج می‌شود. این مثال به دنبال پاسخگویی به نگرانی ذیل است:

• نگرانی C-91

فعالیت‌های تغییردهنده چشم‌انداز برنامه‌های کاربردی، باید با نیازهای مشخص‌شده توسط راهبردهای تعریف‌شده، هم‌راستا گردند. درنتیجه، باید جنبه‌های مالی و ضروریات تحمیل‌شده از طریق محیط سازمان، به‌طور مثال، از طرق قوانین، مقررات و غیره، در نظر گرفته شوند.

آدرس‌دهی شده به‌وسیله: M-24

۲-۱۳- گام ۲: تعیین الگوی روشگان

در گام اول ضمن تعیین نگرانی موردنظر، الگوی روشگانی که این نگرانی را نشانی‌دهی می‌نماید، مشخص شده است. در اینجا نگرانی C-91 به‌وسیله الگوی روشگان M-24 آدرس‌دهی شده است. ممکن است یک الگوی روشگان چندین نگرانی را نشانی‌دهی کند، بنابراین در این گام، روش مناسب برای پاسخگویی به نگرانی به‌طور کامل شرح داده می‌شود. الگوی روشگان M-24 عبارت است از تحلیل انطباق راهبردی^[۵۲] سبد پروژه (مدیریت سبد پروژه) که شامل بخش‌های ذیل است:

۱-۲-۱۳- بخش اول: مدل اطلاعاتی

این الگو دارای مدل اطلاعاتی مطابق جدول ۲ است:

جدول ۲: مدل اطلاعاتی الگوی روشگان M-24

۲-۲-۱۳- بخش دوم: بیان مسئله

الگوی روشگان، نگرانی ذیل را نشانی‌دهی می‌نماید:

• C-91: فعالیت‌های تغییردهنده چشم‌انداز برنامه‌های کاربردی، باید با نیازهای مشخص‌شده توسط راهبردهای تعریف‌شده، هم‌راستا گردند. درنتیجه، باید جنبه‌های مالی و ضروریات تحمیل‌شده از طریق محیط سازمان، به‌طور مثال، از طرق قوانین، مقررات و غیره، در نظر گرفته شوند.

تغییرات در چشم‌انداز برنامه‌های کاربردی، ناشی از اجرای فعالیت‌ها یا پروژه‌ها می‌باشند، بنابراین این فعالیت‌ها و پروژه‌ها باید با راهبردهای سازمان‌ها هم‌راستا شوند. همچنین جنبه‌های مالی و عوامل خارجی، در این نوع از تحلیل در نظر گرفته شوند.

۳-۲-۱۳- بخش سوم: بیان راه‌حل

به‌منظور ارزیابی انطباق راهبردی پروژه‌ها، اطلاعات ذیل درباره پیشنهادهای پروژه جمع‌آوری می‌شود:

• رتبه‌بندی اثر راهبردی^[۵۳]: اثر پروژه ازنظر راهبردی بودن آن، در یک مقیاس (از ۱- الی ۱) ارزیابی می‌شود. رتبه‌بندی، متوسط این مقادیر برای همه راهبردها است.
• رتبه‌بندی اثر محیطی^[۵۴]: به‌عنوان متوسط رتبه‌های (از ۱- الی ۱) پروژه برای هر عامل محیطی تعریف می‌شود.
• بازگشت سرمایه برآورد شده^[۵۵]: عبارت است از احتمال به حداقل رساندن تلاش برای جمع‌آوری داده. محاسبه بازگشت سرمایه تنها برای پروژه‌های با سرمایه‌گذاری بالا، انجام می‌شود.

الگوی روش، «دیدگاه» ذیل را به‌کار می‌برد (شکل ۸):

شکل ۸: ارتباط الگوی روشگان M-24 با الگوی «دیدگاه» و نگرانی مربوطه

• V-60: مرور اجمالی بر سبد پروژه راهبردی

الگوی «دیدگاه» V-60 برای تصمیماتی در خصوص تصویب پیشنهاد پروژه، ازنظر توجه اساسی به پروژه‌هایی که باید اجرا شوند، مورداستفاده قرار می‌گیرد. آیا جنبه‌های راهبردهای سازمانی و آثار سازمانی در نظر گرفته می‌شوند. به علاوه، اطلاعات مالی مانند بودجه قابل تأمین برای همه پروژه‌ها، باید به‌عنوان محدودیت‌ها در نظر گرفته شوند.

۴-۲-۱۳- بخش چهارم: نتیجه

باوجود تحلیل‌هایی برای انطباق پروژه با راهبردهای سازمان، تقاضاهای فوری کسب‌وکار باید در نظر گرفته شوند. در چنین شرایطی، ممکن است علیرغم عدم انطباق با راهبردهای سازمان، لازم باشد تا پروژه اجرا شود. در چنین وضعیتی برای این‌که این تصمیمات، برای تحلیل‌های آینده، قابل‌ردیابی باشند، دلایل تصمیم‌گیری، باید مستند شوند. همچنین صرفه‌جویی در بودجه با هدف هم‌راستا نمودن تغییراتی که توسط پروژه انجام می‌شود با راهبردهای سازمان در آینده، به‌عنوان یک مزیت تلقی می‌شود. مدلی با جزئیات بیشتر برای تحلیل انطباق نسبت به مدل پیشنهادشده در الگوی «دیدگاه» V-60، در الگوی مدل اطلاعاتی I-83 (قابل‌مشاهده در سند اصلی) وجود دارد.

۳-۱۳- گام ۳: تعیین الگوی «دیدگاه»

در گام سوم و بر اساس روش ذکرشده در الگوی روشگان M-24، «دیدگاه» V-60 اطلاعات جمع‌آوری‌شده در الگوی مدل اطلاعاتی را در قالب نماد و تصویر ارائه می‌نماید. برای انتقال درست مفاهیم، این الگو از علائم خاصی برای راهنمایی استفاده می‌کند، بنابراین این الگو از یکسو الگوی روشگان موردنظر و از سوی دیگر الگوهای مدل اطلاعاتی را به‌کار می‌گیرد تا از طریق مجموعه قوانین و علائم خاص، نگرانی C-91 را پاسخ دهد. الگوی «دیدگاه» V-60 که نگاهی کلی بر سبد پروژه‌های راهبردی ایجاد می‌نماید، شامل بخش‌های ذیل است:

۱-۳-۱۳- بخش اول: مدل اطلاعاتی

این الگو دارای مدل اطلاعاتی مطابق جدول ۳ است:

جدول ۳: مدل اطلاعاتی «دیدگاه» V-60

۲-۳-۱۳- بخش دوم: بیان راه‌حل

الگوی «دیدگاه» بر اساس الگوی مدل اطلاعاتی I-59 است (شکل ۹). الگوی «دیدگاه» V-60 مجموعه‌ای از پیشنهادهای پروژه را در یک ماتریس سبد نمایش می‌دهد. محورهای ماتریس، عبارت‌اند از «اثر راهبردی» و «اثر محیطی» مانند قوانین، مقررات یا استانداردها. پیشنهادها به شکل دوایری در ماتریس ترسیم شده‌اند که اندازه آن‌ها هزینه پروژه و رنگ آن‌ها میزان بازگشت سرمایه را نشان می‌دهند (شکل ۱۰).

شکل ۹: ارتباط «دیدگاه» V-60 با الگوهای روشگان و مدل اطلاعاتی مربوطه

شکل ۱۰: «دیدگاه» V-60

۳-۳-۱۳- بخش سوم: نتیجه

الگوی مدل اطلاعاتی I-59 تنها یک قطعه مدل اطلاعاتی ساده‌شده را نشان می‌دهد که برای ایجاد «دیدگاه» شرح داده‌شده فوق کافی است. یک قطعه مدل اطلاعاتی با جزئیات بیشتر در الگوی مدل اطلاعاتی I-83 (قابل‌مشاهده در سند اصلی) ارائه شده است.

۴-۱۳- گام ۴: تعیین الگوی مدل اطلاعاتی

الگوی مدل اطلاعاتی I-59 کلیه اطلاعات پایه‌ای موردنیاز «دیدگاه» V-60 را فراهم می‌نماید. این الگو شامل بخش‌های ذیل است:

۱-۴-۱۳- بخش اول: مدل اطلاعاتی

این الگو دارای مدل اطلاعاتی مطابق جدول ۴ است:

جدول ۴: مدل اطلاعاتی I-59

۲-۴-۱۳-  بخش دوم: بیان راه‌حل

کلیه اطلاعات موردنیاز برای ایجاد «دیدگاه» V-60 درشکل ۱۱ نشان داده شده است.

شکل ۱۱: داده‌های مدل اطلاعاتی I-59

 

هرکدام از حوزه‌های اطلاعاتی الگوی مدل اطلاعاتی I-59 در ذیل توضیح داده شده‌اند:

• (ProjectProposal): عبارت است از یک پیشنهاد برای یک پروژه به همراه جزئیات موردنیاز برای آن در یک حوزه خاص. به‌منظور پشتیبانی از مدیریت سبد پروژه در انتخاب و بودجه‌ریزی پروژه‌ها، به پیشنهاد پروژه، جزئیات گوناگونی اضافه می‌شود.
• strategicImpactRating: اثر پروژه بر راهبردهای سازمان در مقیاس ۱- (در مخالفت با همه راهبردها) تا ۱+ (هم‌راستا با همه راهبردها) است.
• environmentalImpactRating: برای مشخص کردن این‌که کدام پروژه به‌عنوان یک پاسخ مناسب به تأثیرات محیطی (قوانین، مقررات، استانداردها و غیره) بر سازمان در مقیاس ۱- (عکس‌العمل کاملاً نامناسب) تا ۱+ (عکس‌العمل کاملاً مناسب) عمل می‌نماید.
• developmentEffort: حجم کار به‌صورت نفر- ماه.
• estimatedProjectCosts: هزینه مورد انتظار برای پروژه پیشنهادشده.
• expectedROI: بازگشت هزینه برآورد شده برای پروژه پیشنهادشده.
• stdDeviationOfROI: انحراف معیار از بازگشت سرمایه ارائه‌شده فوق‌الذکر به‌عنوان یک معیار خطر^[۵۶] مالی در ارتباط با پروژه.
• numberOfAffectedBusinessApplications: تعداد برنامه‌های کاربردی کسب‌وکار برنامه‌ریزی‌شده که پروژه مربوطه در صورت اجراشدن بر روی آن‌ها اثرگذار است.

۳-۴-۱۳- بخش سوم: نتیجه

درحالی‌که جزئیات مشروحه فوق می‌توانند به‌عنوان اطلاعات موقت در نظر گرفته شوند، الگوی مدل اطلاعاتی با جزئیات بیشتر برای تشریح پیشنهادهای پروژه، در الگوی مدل اطلاعاتی I-83 (قابل‌مشاهده در سند اصلی) ارائه شده است.

۱۴- نتیجه‌گیری و پیشنهادها

ما در این مقاله با هدف ارائه راه‌حل برای مشکلاتی که درخصوص مدیریت معماری سازمانی برای پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی سازمان‌ها وجود دارد، کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی را معرفی و گام‌های به‌کارگیری آن را به‌طور کامل تشریح کردیم. ساختار سلسله مراتبی روش مورداستفاده در این سند را تحلیل و جزئیات آن را از طریق معرفی نگرانی‌ها، الگوهای روشگان، «دیدگاه» و مدل اطلاعاتی به‌تفصیل توضیح دادیم. با توجه به استقلال الگوها، پیشنهاد می‌گردد تا خبرگان و متولیان پیاده‌سازی مدیریت معماری سازمانی، برای رویکرد «استفاده برای اولین بار»^[۵۷] و رویکرد از پیش تعریف‌شده در سازمان‌ها از الگوهای «دیدگاه» آن استفاده کرده و در صورت نیاز الگوهای «دیدگاه» خاص خود را تعریف و با رعایت نکات یکپارچه‌سازی الگوها، آن‌ها را با الگوهای «دیدگاه» موجود در کاتالوگ الگوی مدیریت معماری سازمانی، ترکیب و یکپارچه نمایند و در مدیریت معماری سازمانی خود به‌کارگیرند.

۱۵- منابع:

[۱] Enterprise Architecture Management Pattern Calalog

[۲] SEBIS (Software Engineering for Business Information Systems)

[۳] Ernst Denert-Stiftung

[۴] Florian Matthes

[۵] Software Cartography

[۶] Software Application Landscape

[۷] Innovative Technologies and Software Architectures

[۸] Groupware

[۹] Social Software

[۱۰] Domain-Specific and Reflective Languages and Models

[۱۱] Methodologies

[۱۲] Viewpoints

[۱۳] Information Models

[۱۴]  online

[۱۵] Green Field Approach

[۱۶] BMW Group, Krones, HVB Information Services, O2 Germany, Nokia Siemens Networks, Siemens PG, Siemens IT Solutions and Services

[۱۷] Technology Homogeneity

[۱۸] Complex

[۱۹] Application Landscape

[۲۰] Business Processes

[۲۱] Application Landscape Planning

[۲۲] Support of Business Processes

[۲۳] Project Portfolio Management

[۲۴] Infrastructure Management

[۲۵] Interface, Business Object and Service Management

[۲۶] SOAs: Service Oriented Architectures

[۲۷] A Methodology Pattern (M-Pattern)

[۲۸] TOGAF ADM

[۲۹] Ad-hoc Manner

[۳۰] A Viewpoint Pattern (V-Pattern)

[۳۱] An Information Model Pattern (I-Pattern)

[۳۲] Underlying Models

[۳۳] MOF (Meta Object Facility), UML (Unified Modeling Language) Class Diagrams, Ontology Languages

[۳۴] Problem Section

[۳۵] EAM Pattern Graph

[۳۶] EAM Pattern Integration

[۳۷] A Green Field Approach

[۳۸] A Coherent Conceptual Model

[۳۹] Incrementally Implementation

[۴۰] Inspiring and Assessing Approach

[۴۱] Pattern Based Approach

[۴۲] Potential Conflicts

[۴۳] Inconsistencies

[۴۴] Discrepancies

[۴۵] ADM

[۴۶] Wiki

[۴۷] IEEE 1471

[۴۸] Key Performance Indicators

[۴۹] Layering Principle

[۵۰] Concerns

[۵۱] Enterprise Architecture Management Viewpoint Survey

[۵۲] Strategic Conformance Analysis

[۵۳] Strategic Impact Rating

[۵۴] Environmental Impact Rating

[۵۵] Estimated Return on Investment

[۵۶] Risk

[۵۷] Green Field Approach

[[۱]]Sabine Buckl, Alexander M. Ernst, Josef Lankes, Prof. Dr. Florian Matthes Enterprise Architecture Management Pattern Catalog [Report] = EAM Pattern Catalog : Technical Version 1.0 / Software Engineering for Business Information Systems (sebis). – [s.l.] : Technische Universität München, 2008. – TB 0801.

[[۲]] Schekkerman J. How to Survive in the Jungle of Enterprise Architecture Frameworks:Creating or Choosing an Enterprise Architecture Framework [Book]. – [s.l.] : Trafford, 2006.

[[۳]] Sommerville I. Software Engineering [Book]. – [s.l.] : Pearson Education Ltd., Edinburgh, 2004. – ۷.

[[۴]] IEEE Recommended Practice for Architectural Description of software-intensive Systems. – ۲۰۰۰. – IEEE Std 1471-2000.